Rechtbank: mondkapjesboete in metro terecht, want passagiers keken “geïrriteerd”

Ademvrij.NU heeft een rechtszaak vanwege een mondkapjesboete in de metro van Amsterdam verloren. De rechtbank oordeelde dat de boete terecht is verleend. Reden: het niet-dragen van een mondkapje leidde volgens de rechter tot “concrete hinder” voor andere passagiers, waarvan sommigen “geïrriteerd” zouden hebben gekeken. Legal Nova noemt de uitspraak “heel merkwaardig” – een “copy-paste vonnis waarbij de rechter onze argumenten gewoon heeft genegeerd”. Ademvrij heeft hoger beroep aangetekend. Dit dient op 16 december.

De zaak, die door Legal Nova Advocaten werd gevoerd namens Ademvrij.NU, kwam al voor de derde keer voor de rechter. Bij de eerste zitting op 4 maart 2021 bleek de rechtbank, hoewel zij had getekend voor ontvangst van de stukken , onvoldoende voorbereid te zijn om de zaak te behandelen. De zaak werd daarop uitgesteld naar 8 juli. Ook toen bleken de officier en de rechter onvoldoende voorbereid en werd de zaak wederom uitgesteld, naar 23 augustus.

Nu heeft de rechtbank bepaald dat de boete terecht is gegeven. Het gaat om een boete die werd gegeven op 9 juni 2020, dus vóór 1 december 2020 toen de mondkapjesregeling van kracht werd. In die periode gold al wel een mondkapjesplicht in het openbaar vervoer, maar die berustte op een noodverordening die vervoersbedrijven verplichtte om aanwijzingen aan passagiers te geven om mondkapjes te dragen.

De noodverordening verplichtte niet passagiers zelf om een mondkapje te dragen. Er bestond destijds dus geen wettelijke verplichting voor reizigers om een mondkapje te dragen. Dit is de reden dat passagiers die voor 1 december 2020 geen mondkapje droegen, werden beboet voor het veroorzaken van overlast op grond van het Besluit Personenvervoer. Onder het veroorzaken van overlast wordt normaliter roken in de metro of het draaien van harde muziek verstaan. Volgens het proces-verbaal veroorzaakte het dragen van een mondkapje in dit geval ‘overlast’ voor andere passagiers. De rechter is daar in mee gegaan.

De rechter redeneerde dat er “gelet op de toenmalige omstandigheden sprake was van gedrag dat hinder kan veroorzaken.” Deze “hinder” was volgens de kantonrechter in dit geval ook concreet, omdat andere passagiers “geïrriteerd” zouden hebben gekeken, welke stelling overigens door beklaagde wordt betwist. “Ik vind dit een uiterst merkwaardige redenering. Ik heb hier diverse argumenten tegen ingebracht, maar tevergeefs,” stelt de advocaat van Legal Nova.

Gelet op een eerdere soortgelijke uitspraak van de rechtbank Amsterdam is ter zitting uitdrukkelijk gevraagd de redenering over het geïrriteerd kijken en het vage begrip ‘toenmalige omstandigheden’ niet in deze zaak te volgen en deze niet zogezegd te copy-pasten. Door de advocaat is uitdrukkelijk verzocht dat indien de rechter haar eerdere vonnis gestand wil doen, zij haar redenering dan wel nader uit moet leggen. Dat heeft de rechter echter verzuimd.

Het begrip ‘toenmalige omstandigheden’ wordt ook in deze uitspraak niet uitgelegd en evenmin onderbouwt de rechtbank hoe het geïrriteerd kijken van mensen als concrete hinder kan worden aangemerkt. Concreet betekent immers ‘tastbaar’, ‘zeker’, in tegenstelling tot ‘slechts in gedachten’. De waarneming van een verbalisant dat mensen geïrriteerd zouden hebben gekeken, is altijd een invulling en een gedachte van de desbetreffende verbalisant kan dan ook nimmer concreet zijn.

De advocaat stelt: “Irritatie is een arbitraire invulling van wat andere passagiers zouden voelen, op grond van hoe ze keken. Daar vallen geen conclusies uit te trekken. Kijk naar hoe mensen zich gedragen in de supermarkt. Niemand draagt daar meer een mondkapje. Mensen geloven dus ook niet dat het werkt. Ze doen het alleen omdat het moet. Bovendien kan er geen sprake zijn van hinder, omdat mondkapjes niet werken.”

Opmerkelijk was dat de rechter die in beide zaken heeft gevonnist, opeens ter zitting afwezig bleek, en deze vragen niet ter zitting en later ook niet in het vonnis heeft willen toelichten. Tijdens de zitting zat er een andere rechter die vriendelijk knikte tijdens het betoog en geen enkele vraag stelde. Het plaatsvinden van de zitting bleek na ontvangst van dit copy-paste vonnis dan ook volstrekt zinloos. Beklaagde heeft meer dan een jaar een zitting afgewacht, welke volstrekt nutteloos is gebleken.

De rechtbank voerde ook nog aan dat niemand met het OV “hoeft” te reizen. “Dat zou een vrije keuze zijn. Maar het OV heeft een monopoliepositie. Voor veel mensen is er geen andere keuze als ze willen reizen,” voerde de advocaat aan. Op deze  argumenten is eenvoudigweg niet ingegaan door de rechtbank. De rechtbank gaat daarbij voorbij aan de afhankelijkheidspositie van mensen in het openbaar vervoer.

Legal Nova heeft besloten om in hoger beroep te gaan omdat zij de beslissing volkomen arbitrair acht. “We hebben al 20 jaar een wet Personenvervoer en nog nooit in al die tijd is gezichtsbedekking verplicht gesteld. Nu zou dat ineens overlast inhouden. Het kan niet zo zijn dat politieke keuzes, zoals het willen verplichten van mondkapjes zonder dat hier een wetswijziging voor plaatsvindt, beboet kan worden door te stellen dat passagiers overlast plegen als ze geen uitvoering geven aan de politieke wil van het kabinet in Den Haag. Meer kafkaiaans wordt het niet.” Gelet op de beperkte hoogte van de boete is het verplicht eerst verlof te verkrijgen om in hoger beroep te kunnen. Dit verlof moet eerst nog door het Gerechtshof worden verleend. (Noot van de redactie: hoger beroep is verleend en dient op 16 december.)

NB De boetezaak staat los van de bodemprocedure die door Legal Nova wordt gevoerd namens Ademvrij.NU en de Algemene Nederlands Burger Belangenvereniging. Die is inmiddels in gang gezet.