Wetenschap of propaganda?

Na een jaar mondkapjesdwang kwam eindelijk het verlossende onderzoek dat “bewijst” dat mondkapjes “werken”.  Een beetje laat misschien? Helaas voor de mondkapjes-fans blijkt het een dode mus te zijn, schrijft onze redactioneel medewerker.

Het onderzoek van mei 2021 in Science was ‘all the rage’ in the media. Na alle berichten dat maskers nauwelijks of niet werken, ja zelfs een negatief effect blijken te hebben en zo het virus juist helpen verspreiden. En dat over dat laatste het RIVM de kamer vals voorlichtte. Dit kan natuurlijk niet voor de masker-apologisten. Er moest iets ten faveure van mondmaskers komen. En jawel, daar was ie dan. Het onontkoombare ‘wetenschappelijke artikel’ met als titel: ‘Face masks effectively limit the probability of SARS-CoV-2 transmission’. (Cheng Y, Ma N, Witt C, Rapp S, Wild PS et al. Science 10.1126/science.abgv6296.)

De titel laat direct niets te raden over. Aha! Zie je wel. Met zo’n titel is het meteen duidelijk. Dat zal die maskerontkenners, wappies, en hoe we ‘ze’ verder noemen leren. “Eindelijk het bewijs dat mondkapjes echt werken, stellen wetenschappers”, luidde de kop in het AD. Verder lezen is niet nodig. Is er nog iemand die verder leest dan de kop? Want we moeten wel bewijs hebben dat we ons niet beet hebben laten nemen. Maskers geven tenslotte letterlijk gezichtsverlies. En een nog groter gezichtsverlies als het dragen ervan voor niets geweest blijkt te zijn. It’s easier to fool people, then to convince them that they have been fooled, zou Mark Twain hebben gezegd.

Heeft iemand in de mainstreamjournalistiek nog een nauwkeuriger ‘close-reading’ gedaan? Zijn er nog wetenschapsjournalisten op redacties die een dergelijk onderzoek kritisch kunnen doornemen? Of anders een (echte!) deskundige gebeld die wellicht een en ander inhoudelijk kan toelichten? Of beter twee (echte!) deskundigen met liefst andere gezichtspunten om weerspraak te organiseren?

Wij van de redactie Ademvrij dus weer aan de slag… Dr Carla Peeters was zo vriendelijk om voor ons het wetenschappelijke artikel nader te bekijken. Ze kwam er al snel achter dat het “echte bewijs” (wederom) een fictie is. Ik wil hier als iemand met een technisch-wiskundige achtergrond nog graag enige overwegingen aan toevoegen.

Als je bekend bent met wetenschappelijke artikelen, vermoed je direct dat het mis zit. De halleluja-uitdrukking ‘effectively limit’ in de titel voelt al onwetenschappelijk enthousiast. Het stellen van conclusies – zeker op deze manier – in de titel is bepaald niet de gewoonte in de wetenschap.

Zijn er nog kritische medewerkers in de traditionele media bij wie ook een rood alarmlampje gaat branden bij zo’n suggestieve titel? En dat durven of willen melden? 

Bij een krant zal de titel wellicht het aandachts- en marketinguithangbord moeten zijn. Dat geldt niet in de wetenschap. We doen maar eens een netter voorstel: ‘Face masks and their influence on the probability of SARS-CoV-2 transmission’.

Dat zou een stuk normaler zijn gweest. Dan volgen gewoonlijk de hoofdconclusies en een samenvatting in de tekst eronder.

In plaats daarvan gaat de marketingcampagne direct door: ‘Face masks are a well-established preventive measure, but their effectiveness for mitigating SARS-CoV-2 transmission is still under debate.’

O? Echt waar? Uiterst suggestief en een claim die niet te onderbouwen is. ‘Face masks’ zijn nooit een ‘well-established preventive measure’ voor welk virus dan ook geweest. Wellicht wel voor houtsnippers, houtstof, e.d. maar die deeltjes zijn van een totaal andere orde van grootte.

Het artikel zelf start in de eerste twee alinea’s met de onbewuste-beïnvloeding-truc van het plaatsen van een positief woord direct naast (het dragen van) maskers: ‘Masks are thought to protect people in two ways’. ‘Wearer protection’. ‘The effectiveness of masks’. ‘… wearing masks have better control’

Maar uit de rest van de tekst blijkt vervolgens dat dit alles ‘still under debate’ is. Dan komt in de derde alinea de aap uit de mouw: ‘Here we develop a quantitative model (…)’. 

Pardon? Er blijkt helemaal geen onderzoek te zijn gedaan. Het gaat slechts om een literatuurstudie van allerlei onderzoeken. Daaroverheen een kwantitatief ofwel wiskundig model die dan de verschillen tussen de onderzoeken moet verklaren.

Daar zijn we weer. Of het nu om maskertjes, stikstof- of klimaatanalyse gaat: Wiskundige modellen gaan over niets.

Mijn oud-docent wiskunde kreeg vaak de vraag uit zijn klas wat het nut van wiskunde is; waar wiskunde over gaat. Het pesterige antwoord was: wiskunde gaat over niets. Na een – te lange – stilte het vervolg: Wiskunde gaat over niets. Natuurkunde gaat over alles.

Maar… Natuurkunde kan niet zonder wiskunde! En andere vakgebieden als economie, scheikunde, techniek, etc. etc. trouwens ook niet.

Alléén een wiskundig kwantitatief model dat gebaseerd is op een doorwrochte theorie buiten de wiskunde is relevant en heeft (voorspellende) waarde.

Zoals bekende theorieën als de zwaartekrachttheorie van Newton, de relativiteitstheorie van Einstein, etc. Als dergelijke theorieën niet ten grondslag liggen aan wiskundige formules, kwantitatieve modellen, computerberekeningen hebben deze geen enkele betekenis.

In dit ‘wetenschappelijke artikel’ is weer zo’n ongefundeerd model ‘passend’ gemaakt op de ‘feiten’.

Wat nog te zeggen over dit onderzoek? Verderop blijken gegevens in de grafieken niet in overeenstemming met de tekst. Dan de logaritmische verdelingen op de assen. Nodig omdat de getallen zo ongelooflijk klein zijn, dat bij een gewone lineaire assenverdeling er überhaupt geen verschillen tussen het wel of niet dragen van maskers te zien zouden zijn.

Waar is in dit ‘quantitative model’ de invloed van het percentage gezonde mensen opgenomen? Gezonde mensen verspreiden geen virussen. Bij zo goed als geen besmettingen is het sowieso zinloos om nog maskertjes te dragen.

Tenslotte: wat hebben we eigenlijk aan dit onderzoek? Het verschil tussen ‘virus-limited regimes’ en ‘virus-rich conditions’ is niet vast te stellen. Het artikel geeft geen enkele aanwijzing hoe dit kan worden vastgesteld in de werkelijke wereld.

Een vaag verhaal dat helaas makkelijk tot wetenschappelijk ongefundeerd beleid kan leiden.