Mondkapjespolitiek: de kieswijzer van Ademvrij

Ademvrij.NU zet zich in om de mondkapjesplicht afgeschaft te krijgen. Slechts vier partijen in de Tweede Kamer zijn het met ons eens, alsmede tien nieuwe partijen die zich verkiesbaar hebben gesteld. De regeringspartijen en de linkse oppositie zijn allemaal voorstander van een mondkapjesplicht.

Op 17 maart vinden (hoogstwaarschijnlijk)  de Tweede Kamerverkiezingen plaats. Nooit eerder in de afgelopen 80 jaar was de keuze zo groot: de burger heeft maar liefst 37 partijen en 1579 kandidaten om uit te kiezen.

Ook de omstandigheden zijn bijzonder, deze verkiezingen zullen voor een belangrijk deel worden bepaald door de huidige coronacrisis. Logistiek gezien, want hoe, waar en wanneer moet er worden gestemd, zodat het in overeenstemming is met de op besmettingen-gerichte maatregelen? Maar vooral inhoudelijk, want hoe denkt de burger zelf eigenlijk dat we verder moeten? Zijn we goed bezig of moet het anders met dit pandemiebeleid?

Onze stem kan bepalend zijn voor hoe de maatregelen zich verder ontwikkelen. Blijft het aantal besmettingen leidend voor versoepeling of verzwaring van maatregelen, zullen mensen zonder (indirecte) dwang voor een vaccin mogen kiezen, en moet het mondkapje nou op of mag het weer af?

Ademvrij zet zich sinds de invoering van de mondkapjesplicht in om deze plicht terug te brengen naar een individuele, vrije keuze. De visie van de verschillende politieke partijen op het mondkapjesbeleid is daarbij dus belangrijk. Tijd om de standpunten eens op een rijtje te zetten.

Gedragsbeïnvloeding

Om tot een overzicht te komen werd de zittende partijen gevraagd hun visie op de mondkapjesplicht te geven. Een aantal partijen gaf een inhoudelijke reactie, de meeste niet. De stemwijzer (https://stemwijzer.nl) vult hier gelukkig de gaten in. Op hun stelling: ‘mensen moeten altijd zelf kunnen kiezen of ze een mondkapje dragen’, gaven 28 van de 37 partijen hun onderbouwde mening (zie overzicht).

Laten we beginnen met ons huidige demissionaire kabinet. Zij zijn verantwoordelijk voor de invoering van de huidige mondkapjesplicht, dus hun standpunt zal geen verassing zijn. Volgens de stemwijzer zijn VVD, CDA D66 en ChristenUnie inderdaad ook voorstander van het voortzetten van de plicht. VVD licht daarbij toe dat een mondkapjesplicht een ‘proportionele’ maatregel is, die toegepast moet worden zolang het aantal besmettingen hoog is.

Volgens D66 beschermt een plicht ‘de gezondheid van anderen, bovenal die van kwetsbare mensen’. Hierbij ligt voor de ChristenUnie de grens bij plekken waar geen anderhalve meter afstand gehouden kan worden, voor het CDA is het mondkapje juist een must op iedere openbare plek.

Van de zittende fracties zijn verder PVV, GroenLinks, SP, PvdA, en 50plus voorstanders van het voortzetten van de mondkapjesplicht. Andere deelnemende voorstanders zijn BIJ1, Volt, Jong en NLBeter.

Opvallend is dat veel partijen (o.a. PvdA, SP en GroenLinks) bewijs voor de werking van mondkapjes als belangrijke motivatie aanvoeren, ondanks dat bij de invoering van de plicht wetenschappelijk bewezen effectiviteit onderwerp van discussie was (en tot op heden is), de plicht vooral gedragsbeïnvloeding moest bewerkstelligen, en het RIVM zelf aangaf dat mondkapjes waarschijnlijk weinig tot geen toegevoegde waarde hadden.

Daarnaast wordt de gezondheid van de ander als reden geven voor het ontnemen van de vrije keuze. Of zoals 50plus een tikkeltje tegenstrijdig zegt: “Een ieder is uiteraard verantwoordelijk voor zijn of haar eigen gezondheid. Maar in het geval van bijvoorbeeld corona moet je ook verantwoordelijkheid nemen voor je medemens. En dus mag dit geen eigen keuze zijn”.

Ja21 stelt neutraal te zijn, met als motivatie dat mondkapjes onontkoombaar zijn in sommige situaties, zoals ter bescherming van kwetsbare ouderen en patiënten, maar het in andere situaties een vrije keuze moet zijn een mondkapje te dragen.

Geen vader of moeder

Als we dan gaan kijken naar de voor ons belangrijke partijen, de tegenstanders van de mondkapjesplicht, dan vinden we in de Tweede Kamer op dit moment Forum voor Democratie, Partij voor de Dieren (PvdD), Krol en SGP.

FVD licht dit op onomwonden wijze toe: “Er is geen enkel bewijs dat niet-medische mondkapjes werken… De huidige plicht is onzinnig en FvD wil die afschaffen.” Mensen moeten zelf kunnen kiezen, wat hen betreft. Wybren van Haga (FvD) licht in zijn mail toe: “De keuze moet altijd bij het individu blijven! De overheid is immers geen vader of moeder”.

Het gebrek aan bewijs voor de effectiviteit van mondkapjes is eveneens een belangrijk punt voor PvdD, Splinter, Code Oranje, Oprecht en Trots op Nederland. Volgens de Partij voor de Dieren is de mondkapjesplicht “niet proportioneel, onvoldoende onderbouwd en heeft geen oog voor alternatieven’. En terecht vraagt de PvdD zich in hun reactie af “wanneer die plicht dan weer opgeheven zal worden? Bij welke besmettingscijfers?”

Nog belangrijker in de motivatie van partijen is de vrije keuze. Eigen verantwoordelijkheid en bescherming van de individuele burgerrechten worden zonder uitzondering door de tegenstanders van de plicht genoemd. SGP schrijft daarbij dat het te ver gaat “om mensen te beboeten als ze om wat voor reden dan ook geen mondkapje kunnen/willen dragen”.

Ademvrij beleid

37 partijen om uit te kiezen is niet niks. Een standpunt waar je achter kunt staan wordt teniet gedaan door het standpunt van dezelfde partij op een ander, voor jou eveneens belangrijk vlak. De polarisatie in onze samenleving laat iedere dag weer zien dat, meer dan ooit, mensen verschillen over hoe Nederland geregeerd moet worden en onze toekomst eruit moet zien.

Om bij ons onderwerp te blijven, waar de één denkt dat het mondkapje de ultieme bescherming vormt tegen zijn uiterst besmettelijke medeburger, ervaart de ander de ontnomen keuze voor het dragen van een mondkapje als een verregaande inbreuk op zijn lichamelijke integriteit. Het coronabeleid loopt ook nog eens dwars door onze vertrouwde politieke links-rechts verdeling heen, wat het niet gemakkelijker maakt te bepalen welke partij jouw verwachtingen het meest tegemoet komt. Kiezen is voor veel mensen dan ook niet meer kiezen voor zijn of haar favoriete partij, maar het kiezen voor de minst slechte partij.

En hoe belangrijk het coronabeleid is in de afwegingen voor stemkeuze zal uit deze verkiezingen moeten blijken. Verschillende kieswijzers, zoals kieswijzer 2021 en de jongerenkieswijzer, nemen de maatregelen niet mee in hun stellingen, hiermee implicerend dat dit geen punt van afweging is voor de kiezer, en het onderwerp niet van politiek belang is. Of dit werkelijk zo is, zal mede bepaald worden door hoe hard de individuele kiezer geraakt is door de maatregelen, zowel economisch en sociaal gezien als wat betreft zijn of haar gezondheid en vrijheid.

Na een jaar van overheidsbeslissingen over de burger zijn hoofd heen, zijn we dan eindelijk binnenkort zelf aan zet. Laten we hopen dat we gaan voor een mondkaploos en ademvrij beleid.

Zie ook onze open brief aan het Parlement: Stop mondkapjesplicht, het baat niet, schaadt wel.

Voor wat betreft het zogenaamde wetenschappelijke bewijs voor de werking van mondkapjes waarop het beleid is gebaseerd, zie: Mondkapjesplicht berust op wetenschappelijk drijfzand, blijkt uit eigen rapport van regering.